Mutyzm wybiórczy należy do grupy zaburzeń lękowych, które polegają na wybiórczości mówienia, co oznacza tu, że dziecko lub osoba dorosła milczy w jednych sytuacjach, a mówi w pewnych innych sytuacjach. Na podstawie badań i dotychczasowych obserwacji wyciągnięto wniosek, że zaburzenie najczęściej rozwija się we wczesnym dzieciństwie – uważa się, że w granicach między 3 a 5 rokiem życia, przy czym częściej u dzieci płci żeńskiej. W typowych przypadkach dziecko ma dobry werbalny kontakt bliskimi i przyjaciółmi, zaś milczy zachowując dystans w szkole lub w stosunku do obcych. Zaburzeniu temu zwykle towarzyszą takie specyficzne cechy osobowości, jak: społeczne fobie, wycofanie społeczne, emocjonalna nadwrażliwość, trudności w interakcjach z innymi, niekiedy zachowania zwane opozycyjnymi.
Zaburzenie wymaga prawidłowej diagnozy, co nie należy do zadań najłatwiejszych. Niemniej jednak, autorzy Maggie Jonhson i Alice Wintgens zwracają uwagę, że powodzenie terapii podyktowane jest jak najwcześniejszym rozpoczęciem terapii, nawet wtedy, gdy potwierdzenie diagnozy nie odbyło się.